Το Κάστρο του Παραλίου Άστρους (Κάστρο των Ζαφειρόπουλων)

Το κάστρο του Παράλιου Άστρους (4000 τμ), πρόκειται για αμυντικό συγκρότημα το οποίο από ανασκαφές στο νησί, εκτιμάται ότι κατοικήθηκε από την Μυκηναϊκή εποχή έως τα υστεροελλαδικά χρόνια (1600-1100 π.κ.χ.). Αργότερα κατοικήθηκε από τους Αιγινήτες και Σπαρτιάτες μέχρι ωσότου πέρασε στην κυριαρχία του Άργους (2ου 3ος αιώνας μ.κ.χ.) Χίλια χρόνια αργότερα (509-446 μ.κ.χ.) κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, στη συνέχεια από τους Φράγκους, τους Ενετούς (1204*1699) και τέλος από τους Τούρκους (1715-1821).

Το κάστρο την τελική του μορφή την έλαβε κατά την περίοδο 1824-1825 όταν οι 3 έμποροι στο εξωτερικό, αδελφοί Ζαφειρόπουλοι, από τον Άγιο Ιωάννη, επέστρεψαν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους για να αγωνιστούν. Ήταν πρόκριτοι και οπλαρχηγοί της περιοχής στον Αγώνα του 21, έκτισαν εκεί τις 3 κατοικίες τους, το επισκεύασαν και το εφοδίασαν με οπλισμό και πυροβόλα. Κατά την μετέπειτα επιδρομή του Ιμπραήμ το κάστρο περιήλθε σε τραγική κατάσταση. Μέχρι πριν μερικά χρόνια κατοικείτο η οικία του Πάνου Ζαφειρόπουλου. Ακόμα είχαν διαμορφωθεί στο χώρο στάνες και χρησίμευε για τον σταυλισμό κοπαδιών.

Το κάστρο όπως προαναφέρθηκε αποτελεί την παλαιότερη συνοικία και είναι ο πυρήνας του ιστορικού κέντρου της χερσονήσου ονομαζόμενης και ως νησί. Οι πολλαπλές καταστροφές και η εγκατάλειψη άφησαν σε ερειπιώδη μορφή ένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά μνημεία της περιοχής. Το κάστρο που παίζει τον πιο κυρίαρχο ρόλο στην όλη εικόνα του οικισμού δεν αναδεικνύεται, δεν ενοποιείται με αυτόν, παρά είναι απομονωμένο, εγκαταλελειμμένο και δύσβατο.

Το γενικό σχήμα του κάστρου είναι τετράγωνο περίπου σε κάτοψη. Έχει άξονα συμμετρίας Α-Δ από τις 2 εσωτερικές πύλες των οποίων η μία είναι εντελώς κατεστραμμένη, και περιβάλλεται από τρεις προμαχώνες ανατολικά, νότια και δυτικά, οι οποίοι παρουσιάζουν ουσιαστικές διαφορές, και πύργο στην βορειοδυτική γωνία με εφαπτόμενη εξωτερική πύλη. Παρατηρούνται υπολείμματα παλαιότερων τοιχοποιιών σε κάτοψη τα οποία έχουν καταγραφεί και έχουν συμπεριληφθεί στην υπάρχουσα μελέτη και μαρτυρούν τις ιστορικές φάσεις του φρουρίου.

Στην νοτιοδυτική, νοτιοανατολική και βορειοανατολική γωνία του κάστρου διασώζονται τρία μεταγενέστερα κτίσματα τα οποία τροποποίησαν τις υπάρχουσες κατασκευές-υποδομές και διαμορφώθηκαν σε κατοικίες.

Οι τρεις κατοικίες σώζονται σε καλύτερη κατάσταση από τα άλλα λιγότερο ευδιάκριτα: εκ πρώτης άποψης, ερείπια. Οι δύο, η Α του Πάνου και η Β του Κωνσταντίνου Ζαφειρόπουλου διασώζονται σε καλύτερη κατάσταση ενώ η Γ του Ιωάννη σε κακή κατάσταση.

Έχει μελετηθεί αναλυτικά η αρχιτεκτονική τους μορφολογία που περιλαμβάνει στοιχεία τσακώνικης και υδραίικης αρχιτεκτονικής. Επίσης έχουν μελετηθεί οι αρχικές τους μορφές με τους περίφημους τρόπους αυτόνομης περισυλλογής υδάτων.